The Romance of Tristan and Iseult (Vintage Classics) (2024)

„Kochankowie nie mogli żyć ani umrzeć jedno bez drugiego. W rozłączeniu nie było to życie ani śmierć, ale i życie, i śmierć razem”.

Historia o tym, jak kończy się nieostrożne obcowanie z alkoholem.

Tristana i Izoldę połączyła miłość zakazana – on był wasalem króla, ona przyszłą królową, którą rycerz miał bezpiecznie dostarczyć do swojego pana. Przypadkiem wypili eliksir miłosny, czym właściwie podpisali na siebie wyrok. Zabawa z tego typu miksturami jest niebezpieczna, Ron Weasley swoją przygodę z eliksirem miłości prawie przypłacił życiem, Tristan i Izolda nie mieli niestety na stanie ani profesora Horacego Slughorna ani nawet bezoaru. Niczym w greckiej tragedii – nie mieli właściwie żadnych szans. Fatum, los, przeznaczenie, zgon. Ale trzeba przyznać, że walczyli dzielnie i kombinowali na wszelkie sposoby, aby móc być razem chociaż przez chwilę.

Później trochę się poróżnili, Tristan nawet znalazł sobie inną Izoldę, którą poślubił. Właściwie co za różnica, Izolda o Białych Dłoniach, Izolda Jasnowłosa – jak śpiewał Till Lindemann:

„Deinen Namen stech' ich mir
Dann bist du für immer hier
Aber wenn du uns entzweist
Such' ich mir jemand, der genauso heißt*”

Zakończenie takie super romantyczne, że nawet można im wybaczyć te zdrady, krzywoprzysięstwa, oszustwa, mataczenia czy okrucieństwo (ta blond łajza kazała zamordować swoją przyjaciółkę Brangien!).

Doceniam za to trafne spostrzeżenie dotyczące natury kobiecej:

„Gniew niewieści to rzecz straszliwa i niechaj każdy go się strzeże! Kędy kobieta najwięcej kochała, tam też mścić się będzie najokrutniej. Miłość kobiet przechodzi szybko i szybko też przychodzi ich nienawiść; a nieprzyjaźń, skoro raz przyjdzie, dłużej trwa aniżeli przyjaźń”.

No, właściwie to tak, także – bójcie się panowie :D

P.S. Przepraszam za wstawki z Harry’ego Pottera i Rammsteina, ja wiem że to jest wspaniała legenda celtycka i powinnam zachować powagę, ale to silniejsze ode mnie :)

*dla nieznających niemieckiego, tłumaczenie:
„Dziaram sobie twoje imię
Wtedy zostaniesz tu na zawsze
Ale jeśli nas poróżnisz,
Poszukam sobie kogoś, kto nazywa się tak samo”.

His parents were wed in a castle standing above the sea called Tintagel "well fenced against all assault or engines of war, (with) its keep, which the giants had built long ago, (a) compact of great stones, like a chess board of vert and azure." He was lost for a long time, his royal origin hidden and unknown, but fate was kind and he was brought back to King Mark, ruler of Cornwall, brother of his deceased mother Blanchefleur (the husband of his late father, Rivalen King of Lyonesse). He served King Mark loyally, loving him as his lord and like a father. But there were battles fought, a dragon slain, a bird which came to King Mark with a girl's fine strand of hair and a love potion drank by the wrong couple until it all came to this: he, Tristan and Iseult the Fair love each other but Iseult the Fair is to marry King Mark. A touching scene between the two before the wedding:

"Two days she (Iseult's lady-in-waiting) watched them, seeing them refuse all food or comfort and seeking each other as blind men seek, wretched apart and together more wretched still, for then they trembled each for the first avowal.
"On the third day, as Tristan neared the tent on deck where Iseult sat, she saw him coming and she said to him, very humbly, 'Come in, my lord.'
"'Queen,' said Tristan, 'why do you call me lord? Am I not your liege and vassal, to revere and serve and cherish you as my lady and Queen?'
"But Iseult answered, 'No, you know that you are my lord and my master, and I your slave. Ah, why did I not sharpen those wounds of the wounded singer, or let die that dragon-slayer in the grasses of the marsh? Why did I not, while he lay helpless in the bath, plant on him the blow of the sword I brandished? But then I did not know what now I know!'
"'And what is it that you know, Iseult? What is it that torments you?'
"'Ah, all that I know torments me, and all that I see. This sky and this sea torment me, and my body and my life.'
"She laid her arm upon Tristan's shoulder, the light of her eyes was drowned and her lips trembled.
"He repeated: 'Friend, what is it that torments you?'
"'THE LOVE OF YOU,' she said. Whereat he put his lips to hers."

Aaaaaw, the collective sigh of teenage girls in an imaginary moviehouse as Tristan and Iseult exchange bodily fluids for the first time. On the other hand I, jaded by love I no longer need to suffer vicariously, just continue munching my popcorn (barbecue flavor keeps me awake) and just wait for this scene where chess is used as a signal for Iseult to cheat on her husband-king:

"Dinas accordingly returned to Tintagel, climbed the stair and entered the hall. Under the canopy King Mark and Iseult the Fair sat over a game of chess. Dinas seated himself on a stool beside the Queen, as though to observe her play, and twice, pretending to point out moves to her, he posed his hand on the chess board: the second time, Iseult perceived on one of his fingers the jasper ring. Great joy immediately overwhelmed her. Lightly she jarred Dinas' arm, so that several pawns fell in a heap.
"'Look, seneschal,' said she, 'you have disturbed my game, and in a way that prevents my resuming it.'
"Mark left the hall, Iseult repaired to her chamber and had the seneschal called to her:
"'Friend, you bear a message from Tristan?"

Wonderful, very old(circa 1300's) love story. And who was the author? There were several:

"The good singers of old time, Beroul and Thomas of Built, Gilbert and Gottfried told this tale for lovers and none other, and, by my pen, they beg you for your prayers. They greet those who are cast down, and those in heart, those troubled and those filled with desire, those who are overjoyed and those disconsolate, all lovers. May all herein find strength against inconstancy, against unfairness and despite and loss and pain and all the bitterness of loving."

Amen.

The legend of Tristan and Iseut ... in these old times, one knew what the drama was!
His lord and husband dead, the queen Blanchefleur (Whiteflower), pregnant, wants to let herself die. Her faithful Rohalt trys to console her:
"My queen, your mourn will only add to your husband’s mourn, there’s nothing to win there. Should not all those who are born die? ... May God receive the dead persons and preserve the living ones!..."
But Blanchefleur didn’t want to listen to him. For three days she waited to join her dear lord. On the fourth day she gave birth to a son and, taking him in her arms, she said:
"Son, I have desired to see you for so long, and I see the most beautiful creature that a woman has ever worn. Sad I gave birth, sad is the first welcome I give you, because of you I have sadness to die. And as thus you came to this earth by sorrow (tristess), your name will be Tristan. "
When she had said those words, she kissed him and died. "
I had for a long time this book on my shelves. It belonged to my grandmother, it’s a beautiful illustrated edition from early 19th, not the one on the picture from goodreads.
First, I found the writing simple. But, once you’re in the book, which is easy… well, in fact the book takes you, then you can feel the depth and the poetry of this text, and then, you find it hard to come back to the 21st century.

Usual French version:

La légende de Tristan et Iseut... voilà un temps où l'on savait ce qu'était le drame !
Son seigneur et époux mort, la reine Blanchefleur, enceinte, veut à son tour se laisser mourir. Son fidèle Rohalt s'efforçait de la consoler :
" Reine, on ne peut rien gagner à se mettre deuil sur deuil ; tous ceux qui naissent ne doivent-ils pas mourir ? Que Dieu reçoive les morts et préserve les vivants !..."
Mais elle ne voulut pas l'écouter. Trois jours elle attendit de rejoindre son cher seigneur. Au quatrième jour, elle mit au monde un fils, et, l'ayant pris entre ses bras :
"Fils, j'ai longtemps désiré de te voir ; et je vois la plus belle créature que femme ait jamais portée. Triste j'accouche, triste est la première fête que je te fais, à cause de toi j'ai tristesse à mourir. Et comme ainsi tu es venu sur cette terre par tristesse, tu auras nom Tristan."
Quand elle eut dit ces mots, elle le baisa et mourut."
J’avais ce livre depuis longtemps sur mes étagères. Il appartenait à ma grand-mère, c’est une magnifique édition illustrée du début 19ème siècle, pas celle proposée par goodreads.
D’abord, j’ai trouvé l’écriture simple. Puis, le livre m’a emportée, et j’ai pu sentir la profondeur et la poésie de ce texte, alors, je l’ai lu d’un jet et j’ai eu du mal à revenir au 21ème siècle.

Keltski mit o Tezeju i Arijadni ili Roman o Tristanu i Izoldi

Mnoge su podudarnosti sa mitom o Tezeju i Minotauru. Tristan, baš kao i Tezej, predstavlja "junaka nad junacima" i mora pobijediti čudovište i to iz istih razloga: da bi oslobodili svoju zemlju jedne vrste "danka u krvi". Naime, kada je Minos zaratio sa Atenom, zahtijevao je da se sedam atenskih mladića i djevojaka (izabranih izvlačenjem slamki) žrtvuje Minotauru svakih devet godina (ili, prema nekim izvorima, svake godine). U "Romanu o Tristanu i Izoldi" kaže se ovako:
"Treba znati da su po starim ugovorima o miru Irci mogli od Kornvola da ubiru prve godine trista bakarnih livri, druge trista srebrnih livri i treće trista zlatnih livri. A četvrte godine odvodili bi tri stotine mladića i tri stotine devojaka od petnaest godina koje su birali kockom u kornvolskim porodicama."
Ali sličnost se ne ogleda samo u vrsti danka, nego je i "čudovište" koje treba poraziti slično.
U Tentažel dolazi gorostasni vitez Morholt, šurjak i glasnik irskog kralja "koga niko nikada u borbi nije mogao savladati". Pošto je kralj Mark već petnaest godina odbijao da im plati danak koji su nekada plaćali njegovi preci, Morholt je zahtijevao da mu kralj već tog istog dana da trista mladića i trista djevojaka. Međutim, daje im priliku da, ako neki od kraljevih barona želi, dokažu borbom protiv njega, Morholta, kako irski kralj nema prava na taj danak. Jedino se Tristan prijavljuje za megdan u kome najzad i pobjeđuje, ali biva smrtno ranjen Morholtovim otrovnim kopljem.
Nakon što je ubio Minotaura, Arijadna je ta koja svojim koncem pomaže Tezeju da se vrati živ nazad. Isto tako, Izolda je jedina koja može i koja liječi Tristana. Njene skoro magijske sposobnosti su još jedan razlog da se Izolda poistovijeti sa Arijadnom.
Da bi osvojio Izoldu, Tristan mora ubiti aždaju, što je takođe još jedna podudarnost sa Tezejevim junačkim podvizima. Ali baš kao što Tezej predaje Arijadnu Dionisu, tako i Tristan predaje Izoldu kralju Marku.
I konačno, zajednički im je i motiv bijelih i crnih jedara. Tezej u tuzi zaboravlja obećanje ocu da će ako preživi crno jedro zamijeniti bijelim, zbog čega se Egej, kada je vidio da se na Tezejevoj lađi vijori crno jedro, bacio sa litice misleći da mu je sin mrtav. Isto tako, Tristan je naredio svom najboljem drugu, Kaerdenu, kada ga je slao da mu dovede Izoldu, ako se bude vraćao sa njom da razvije bijelo, u suprotnom crno jedro. Iako je Kaerden, za razliku od Tezeja, razvio bijelo jedro, Bjeloruka Izolda je, iz osvete, rekla Tristanu da su razvili crno. Zbog toga Tristan gubi nadu koja ga je jedina držala u životu i umire.

Zaista, brojne su podudarnosti sa raznim mitovima, pa se pored veze s mitom o Tezeju i Minotauru, takođe vidi i veza s arturijanskom sagom. Prije svega, ljubavni trougao Lanselot-Gvinevra-Artur neodoljivo podsjeća na ljubavni trougao Tristan-Izolda-Mark. Baš kao i Mark, i Artur voli ljubavnike. U nekim tekstovima ("Tristan en prose" - inače prvi roman o Tristanu koji se oslanja na arturijanski ciklus), Tristan je jedan od vitezova Okruglog stola. Osim toga, u samom djelu (barem u Bedjeovoj verziji), često se pominje i kralj Artur.

Ono što je meni zanimljivo je sama problematika ljubavnog naptika. Znamo da su ljudi u srednjem vijeku "čuda" objašnjavali čudima. Ako je srednjovjekovnom čovjeku nedostajalo znanja da objasni kakav fenomen, njemu neobjašnjiv događaj, svakako da mu nije nedostajalo mašte. Jedno od takvih "čuda" bila je i zaljubljenost. Ne mogavši da objasni bezumnu ljubav (koja je stvarna i koju je, ako je nije iskusio, onda bar opazio kod drugih ljudi), Stari pjesnik uvodi motiv ljubavnog napitka.
Ako ćemo po Bartu, moje tumačenje djela bi trebalo da bude ravnopravno tumačenju samog autora. Dakle, ako bih dala sebi za pravo da potpuno zanemarim činjenicu da Stari pjesnik nikako nije mogao biti svjestan psiholoških elemenata u svom romanu, mogu pretpostaviti da ih je intuitivno naslućivao.
Posmatrajmo za trenutak taj ljubavni napitak malo drugačije, suprotno od namjere prvobitnog pjesnika po kome napitak ima samo jednu jedinu funkciju i to onu doslovnu - on je čaroban i jedini razlog Tristanove i Izoldine ljubavi.
Šta ako napitak nema nikakvu moć? U tom slučaju on djeluje kao placebo, a sam roman dobija na psihološkoj dubini.

Ljubavni napitak - uzrok ili povod?

Nakon što je Izolda spasla Tristana, našavši ga onesviještenog u travi pored močvare, odmah poslije boja sa aždajom, prvi put se opisuje kako ga ona doživljava:
"Pogled joj se zadrža na licu ranjenika, primeti kako je lep i pomisli: »Ako je hrabar kao što je lep, moj zatočnik zametnuće žestoki boj!«"
Dakle, već tu imamo dokaz da Tristan fizički privlači Izoldu. U tom istom pasusu, pjesnik piše kako joj se Tristan osmjehivao misleći na to kako je osvojio zlatokosu kraljicu, zbog čega se Izolda osjetila nesigurno.
"Izolda to primeti i pomisli: »Zašto se smeška ovaj stranac? Da nisam učinila nešto što ne dolikuje? Da nisam propustila da učinim neku uslugu koju kao mlada devojka dugujem svom gostu? Da, možda se smeje što sam zaboravila da očistim oružje potamnelo od otrova.«"
Smatram da je i ta nesigurnost posljedica toga što joj se Tristan dopadao.
A kada je Izolda saznala pravi Tristanov identitet, u bijesu diže mač da ga ubije, ali joj Tristan ispriča priču o dvije lastavice u koju ona povjerova. U suštini, pred Izoldu se postavio izbor: ubije li Tristana, to znači da će se morati udati za upravnika dvora; u suprotnom, udaje se za Tristana. Da nije postojala ta privlačnost između njih dvoje, da je Tristan kakav ružan mladić, ružniji od upravnika dvora, sumnjam da ga Izolda ne bi ubila. Zbog toga, Izolda mu oprašta i ljubi ga u znak pomirenja.
Kasnije, kada Tristan reče istinu pred irskim kraljem, da će ona pripasti kralju Marku, a ne njemu, kod Izolde se javi mržnja prema Tristanu.
"Plavokosa Izolda drhtala je od stida i velikog bola. Tristan je, dakle, pošto ju je osvojio, prezire; lepa priča o zlatnoj vlasi bila je samo laž i sada će je dati drugome."
Ako je u početku Izolda gajila nekakve simpatije prema Tristanu, njihovo odbijanje ih je samo pretvorilo u zaljubljenost, jer "ništa nas ne privlači tako dobro kao odbijanje". Pa šta je onda ta mržnja? Nije li ona upravo - ljubav?
Dalje u tekstu se navodi:
"Kada bi joj Tristan prišao i hteo da je nežnim rečima uteši, ljutila se, odbijala ga s mržnjom koja joj je sve više rasla u srcu. Došao je on, otmičar, on, Morholtov ubica; lukavstvom ju je otrgao od majke i zavičaja; nije bila dostojna da je on zadrži za sebe i, evo, sada je vodi kao svoj plen preko mora u neprijateljsku zemlju! »Jadna ja! — jadikovala je — prokleto da je more koje me nosi! Više bih volela da umrem u zemlji u kojoj sam se rodila nego da tamo živim!«"
Izoldu nije briga što će postati kraljica, ona je najviše tužna zbog toga što smatra da nije bila dostojna da je Tristan zadrži za sebe. Naravno, možemo reći i da je razlog njene tuge to što ide u daleku i nepoznatu zemlju, daleko od svoje porodice, ali čini mi se da ipak dominira osjećanje drugačije vrste.

Što se tiče toga da li Izolda privlači Tristana, glavni dokaz pronalazim u brojnim opisima Izoldine ljepote, ali prije svega u Markovoj ljubavi prema njoj, a koja je, čini se, takođe bila "na prvi pogled". Markova omađijanost Izoldom je toliko upadljiva da čak i u tekstu stoji napomena da Mark nije ispio ljubavni napitak:
"Neki pripovedači kažu da Branžjena nije bacila u more krčag s vinom začinjenim travama koji ljubavnici nisu ispili do dna, već da je ujutro, kada je njena gospodarica legla u postelju pored kralja Marka, usula ostatak napitka u pehar i ponudila ga supružnicima, da je Mark prilično popio a da je Izolda svoj deo krišom prosula. Ali znajte, velmože, da su ovi pripovedači izopačili i iskrivili priču. Izmislili su ovu laž zbog toga što nisu mogli da shvate čudesnu ljubav koju je Mark stalno osećao prema kraljici. Nikada, kao što ćete uskoro čuti, uprkos patnji, bolu i strašnoj osveti, Mark nije mogao iz svog srca da izbriše Izoldu i Tristana; ali znajte, velmože, da nije okusio vino začinjeno travama. Ni otrov ni čini, već samo njegovo plemenito i nežno srce podsticalo ga je da voli."
Ako kralj Mark nije ispio ljubavni napitak, a toliko je očaran Izoldom, zaljubljen može se reći, zašto po istom principu ne bi djelovala i Tristanova ljubav?

Trenutak kada ispijaju ljubavni napitak opisan je ovako:
"Dete napuni pehar i ponudi ga svojoj gospodarici. Pila je bez predaha, a zatim pruži pehar Tristanu, koji ga iskapi.
U tom trenutku uđe Branžjena i vide ih kako se kao izgubljeni i omađijani, ćutke gledaju. Vide pred njima pehar i skoro prazan krčag. Tada dohvati krčag, potrča na krmu. Baci ga u talase i zakuka:
— Nesrećnice! Proklet da je čas kad sam se rodila i proklet da je dan kad sam stupila na ovu lađu! Izoldo, prijateljice, i vi, Tristane, vi ste ispili svoju smrt!"
Da im Branžjena nije rekla kakav su napitak upravo ispili, sumnjam da bi njih dvoje išta uradili povodom svoje ljubavi. Zapravo, vjerovatno bi im trebalo mnogo više vremena da uopšte priznaju postojanje uzajamnog ljubavnog osjećanja. Za razliku od Lanselota i Gvinevre, njih dvoje imaju opravdanje - napitak koji ih lišava osjećanja krivice, pa se zbog toga ne ustručavaju da zajedno "griješe". Istovremeno, saznanje o magijskim svojstvima napitka djeluje kao placebo i njihova osjećanja, ako (barem s Tristanove strane) nisu prelazila granice proste fizičke privlačnosti, sada se produbljuju i postaju jača.
Zaista, veliki je psiholog bio taj Stari pjesnik! Iako je malo vjerovatno da je svjesno načinio ovakav postupak, on je sigurno intuitivno naslu*tio da je ljubavnicima, da bi učinili nešto povodom strasti koju osjećaju jedno prema drugome, potrebno da znaju da su popili "ljubavni napitak".

Taj isti placebo efekat je i jedan od razloga zašto njihova ljubav opstaje tako dugo, jer su oboje ubijeđeni da ne mogu živjeti jedno bez drugoga ("ni ti bez mene, ni ja bez tebe"). Naime, kad se već dotičemo trajanja ljubavnog napitka, postoje dvije verzije: Tomina i Berulova. U Tominoj kurtoaznoj verziji djelovanje napitka traje vječno, dok kod Berula traje samo tri godine. Treba napomenuti i to da je Toma pjesnik koji je više volio književna razvijanja o osjećanjima i analize nego radnju i događaje. On traži književne efekte i tamo gdje teška situacija i tragični položaj ličnosti (na primjer Tristana) to ne dopuštaju, nego zahtijevaju grubu jednostavnost. I po tome bi se reklo da Toma prerađuje nešto stvoreno prije njega, dok je Berulova verzija bliža duhu originala. O Berulu, u tzv. "Crnoj knji*zi", piše ovako:
"Normanski truver Berul dao je lepšu verziju. Ona ima više snage i žestine, koje odgovaraju ličnostima i onome što one doživljavaju u sebi i oko sebe. Po obraćanju publici i podsećanju na već rečeno, vidi se da je ovaj roman delo žonglera. (...) U vremenski ograničenom dejstvu čarobnog napitka, posle čijeg prestanka ljubav Tristana i Izolde slabi da bi opet buknula punom snagom, ima mešavine tajanstvenog i natprirodnog, ali i finog osećanja za realnost, jer su padovi i usponi u toj ljubavi motivisani psihološki, a u vezi sa spoljnim okolnostima u kojima se zaljubljeni nalaze. Uza sve to, ovaj dvorski pesnik ume da slika i prijatne i nežne scene, galantne razgovore, pronalazeći uvek put do čitaočevog srca."
Dakle, sve upućuje na to da uzrok Tristanove i Izoldine ljubavi nije ljubavni napitak, nego - oni sami! Napitak je, u tom slučaju, samo povod.

Ne znam za vas, ali meni je daleko zanimljivije tumačiti Tristana i Izoldu ovako nego da prihvatim da njihov napitak zaista ima magijska svojstva. Samo se nadam da ovo moje tumačenje ne predstavlja jednu vrstu učitavanja.

Há muito que procurava ler esta obra. Vi o filme e conhecia o romance de ambos, mas queria muito ler a história, uma vez que faz parte das lendas arturianas e tem aquela magia que tanto me agrada. Foi agora que apareceu a oportunidade e só posso dizer que estou muito feliz.

Este livro conta a história de amor de Tristão e Isolda, amor esse predestinado a consumir os seus amantes de modo a que a sua história fosse bela e trágica. Perseguidos pelos seus, Tristão e Isolda lutam contra tudo e contra todos pelo seu amor. Uma bonita história de cavalaria, relacionada com a lenda arturiana, que para sempre trouxe ao mundo uma magia que invoca um tempo pleno de magia e maravilha.

A narrativa é bastante simples, é uma história pequenina, mas encerra em si uma beleza enorme, mostrando como a perseverança e a luta pelos nossos ideias, sonhos e objectivos é aquilo que nos move. Todas as batalhas, todas as tristezas, todos os desgostos podem ser vencidos pela coragem e pelo amor, e mesmo se não o forem, há sempre algo para além deste tempo e espaço, onde aguarda o prémio para aqueles que amam e mostram a sua coragem. É essa a grande mensagem da história, a meu ver e é isso que o amor entre estas duas personagens me transmitiu.

Esta é uma história de amor em si bastante desoladora, mas é impossível não encontrar a beleza que nela reside. É um hino ao amor e aos amantes impossíveis. Tristão está excelente. Juntamente com Lancelote e Artur, ele é uma daquelas personagens lendárias que mais me fascina, precisamente devido à sua história de amor com Isolda e à sua batalha por ela. Também Isolda é uma personagem bastante interessante. Filha dos reis da Irlanda, Isolda é uma bela mulher, nobre e altiva, que parte em rumo ao desconhecido para se casar com o Rei Marcos da Cornualha, mas acaba por se apaixonar por Tristão a meio da viagem. É, como quase todas as mulheres das lendas arturianas, uma mulher de força e carácter, que não desiste nem mostra fraqueza.

Uma história medieval, com tudo o que a Idade Média nos deixou. Com romances proibidos, batalhas, amizades, intrigas, traições, magia, mistério e muita coragem. Um hino ao amor e à cavalaria.

Existem várias versões desta história e eu li aquela que foi recontada por Joseph Bédier e só posso dizer que correspondeu às minhas expectativas. Recomendo a todos a sua leitura, sem reservas. É um livro pequeno, mas com uma história do tamanho do mundo. Existe o livro traduzido para português.